Του Μητροπολίτου Καστορίας κ. ΣεραφείμΤο θαύμα του εκ γενετής τυφλού, όπως μας το παρουσιάζει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, μας δίνει τη δυνατότητα και σε μας σήμερα, όπως και τότε στην εποχή του Χριστού, να σταθούμε αντιμέτωποι με την αλήθεια.
Θα την δεχθούμε ή θα την απορρίψουμε;
Πως θα την χρησιμοποιήσουμε;
Άφθαστοι ερμηνευτές της αλήθειας οι θεοφόροι Πατέρες της Εκκλησίας. Την έζησαν εμπειρικά στη ζωή τους. Την βίωσαν σε όλο το μήκος και σ’ όλο το πλάτος. Αλλά και την δίδαξαν μέσα από τα σοφά τους συγγράμματα, αφήνοντας σε μας την εμπειρία τους αυτή σαν πολύτιμη παρακαταθήκη.
Α. Ο Μέγας Βασίλειος χαρακτηρίζει ως αυτοαλήθεια μόνον τον Θεό: «Έστι δε η αυτοαλήθεια ο Θεός ημών»(1). Και συνεχίζει: «Άρα πρωταρχικό έργο του νου είναι η επίγνωση του Θεού μας, επίγνωση όμως ανάλογη με τη δυνατότητα που έχει ο μικρότατος άνθρωπος να γνωρίσει τον άπειρο σε μέγεθος Θεό». Γι’ αυτό δεν είναι τίποτα προτιμότερο από το Θεό και την ελπίδα σ΄ Αυτόν για κάθε εραστή της αλήθειας.
Διαθέτει μεγάλη δύναμη, ενώ το ψέμα είναι τόσο αδύνατο, θα πει ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Είναι ισχυρή. Είναι το δυνατότερο και ανώτερο αγαθό. «Δεν μπορεί να υπάρξει τίποτα καθαρότερο και δυνατότερο από την αλήθεια. ... Και ενώ αντιμετωπίζει άπειρες σκευωρίες, μένει ακατάβλητη. Και με τη μεγάλη της δύναμη διαφυλάττει, σαν μέσα σε ασφαλισμένο τείχος, εκείνους που ζητούν σ΄ αυτή καταφύγιο»(2).
Την αλήθεια την λαμπρύνουν οι εχθροί και οι διώκτες της. «Χωρίς να έχει ανάγκη από καμία βοήθεια, έστω κι αν εκείνοι που θέλουν να την σβήσουν είναι αναρίθμητοι. ... Όχι μόνο δεν εξαφανίζεται, αλλά ανεβαίνει πιο λαμπρή και πιο ένδοξη, περιγελώντας όλους αυτούς που άσκοπα κουράζονται και στρέφονται με μανία εναντίον της(3).
Η αλήθεια δύσκολα συλλαμβάνεται. «Επειδή είναι πολύ δύσκολη η εύρεση της αλήθειας, πρέπει να την εξετάζουμε απ’ όλες τις πλευρές»(4).
Δύσκολα εξερευνάται. «Δύσκολα μπορεί να εξιχνιάσει και να εξερευνήσει κανείς όλη την αλήθεια και όλο τον λόγο»(5).
Για να την βρούμε απαιτείται καθαρότητα βίου, και ενδιαφέρον.
Αν την χάσουμε, αυτό αποτελεί το μεγαλύτερο κακό. «Ποιό άλλο μεγαλύτερο κακό θα μπορούσε να πάθει κανείς από το να χάσει το πολυτιμότερο απ’ όλα τα αγαθά, την αλήθεια;»(6).
Β.Πως στάθηκε η θρησκευτική ηγεσία του Ισραήλ, την εποχή του Χριστού, μπροστά στην αλήθεια, μπροστά στο θαύμα του εκ γενετής τυφλού, που ήταν πραγματικά μία πράξη δημιουργίας;
• Προσπαθούν να αρνηθούν το θαύμα.
• Εν συνεχεία διαπιστώνουν παράβαση του Νόμου, επειδή έγινε κατά την ημέρα του Σαββάτου, αφού «έπτυσε χαμαί και εποίησε πηλόν εκ του πτύσματος, και επέχρισε τον πηλόν επί τους οφθαλμούς του τυφλού»(7).
• Ακολούθως, χρησιμοποιώντας, όπως πάντοτε, το προσωπείο της ευσεβείας, συμβουλεύουν τον τυφλό: «δος δόξαν τω Θεώ• ημείς οίδαμεν ότι ο άνθρωπος ούτος αμαρτωλός εστιν»(8).
• Και, αφού δεν πετυχαίνουν τον σκοπό τους ούτε και με αυτό, τότε επιστρατεύουν τον χλευασμό: «ελοιδόρησαν αυτόν»(9).
• Καταφεύγουν, τέλος, στον εξευτελισμό, στην απειλή και στη βία: «εν αμαρτίαις συ εγεννήθης όλος, και συ διδάσκεις ημάς; και εξέβαλον αυτόν έξω»(10).
Πάντα τα ανωτέρω δεν αποτελούν μόνο γνωρίσματα των ανθρώπων της εποχής εκείνης, αλλά και πολλών από εμάς σήμερα. . . .
Δεν μας διακατέχει, συχνά πυκνά, μία προκατάλυψη μπροστά στην αλήθεια, που φθάνει κάποιες φορές και σε πολεμική κατά του σώματος του Χριστού, που είναι η Εκκλησία μας;
Δεν παρερμηνεύουμε αγνές προθέσεις συνανθρώπων μας και προσπαθούμε να τις καλύψουμε με τη λάσπη της συκοφαντίας;
Δεν χαρακτηρίζουμε τον αγνό ηρωισμό ως φιλοδοξία, τη σύνεση ως δειλία, την πνευματική δραστηριότητα ως πολυπραγμοσύνη, την κατανόηση και την επιείκεια ως αδυναμία, όπως σημειώνει χαρακτηριστικά και πολύ εύστοχα ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος;
Γ. Μία άλλη στάση ανθρώπων, που στέκονται μπροστά στο θαύμα, μπροστά στην αλήθεια, είναι οι γονείς του τυφλού.
Γιατί να βρίσκονται σε αλλεπάλληλες συζητήσεις, που θα τους στοιχίσουν ίσως το καλό όνομα, όταν μάλιστα αντιμετωπίζουν και ένα εχθρικό περιβάλλον; Γιατί να πάρουν θέση και να ευθύνονται γι’ αυτήν; Έτσι, καταφεύγουν στην ουδετερότητα: «αυτός ηλικίαν έχει, αυτόν ερωτήσατε»(11).
Αυτή η στάση δεν είναι και το χαρακτηριστικό γνώρισμα το δικό μας; Από το στόμα μας δεν βγαίνει συχνά ο λόγος «Εσύ θα σώσεις την κοινωνία;» ή «Γιατί δεν ακολουθείς τους άλλους και το ρεύμα της εποχής; Γιατί δεν δέχεσαι στη ζωή σου ο,τι σού προσφέρει ο κόσμος; Άλλωστε μία ζωή έχουμε και αυτή θα πρέπει να την περάσουμε καλά!»;
Έτσι, στο βωμό του συμφέροντος, των ειδώλων της εποχής μας και των ισχυρών της γης, θυσιάζουμε φιλίες, αδελφούς, συγγενικά μας πρόσωπα, δικαιοσύνη, αξιοπρέπεια, τιμιότητα, ειλικρίνεια, σοβαρότητα, συνέπεια, οικογένεια, πατρίδα και παραμένει η αλήθεια μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες της ζωής, όπως σημειώνει και πάλι ο Αρχ/πος Αλβανίας Αναστάσιος.
Δ. Σ’ αυτό το σκοτάδι που επικρατεί, όταν το πλοίο της ζωής μας βρίσκεται μέσα στη νύκτα και δεν υπάρχει «πυρσός ουδαμού», κατά την αγωνιώδη έκφραση του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, υπάρχουν και τα αναστήματα. Είναι ο τυφλός.
Τον χαρακτηρίζει το θάρρος και η αποφασιστικότητα.
Δεν αποκρύπτει την ευεργεσία.
Δεν χάνει την ψυχραιμία του.
Μιλάει καθαρά για το θαύμα και
Χωρίς θυμούς και φλυαρίες, με έναν ήσυχο τρόπο, από την άμυνα περνάει στην επίθεση και τους απαντά: «οίδαμεν ότι αμαρτωλών ο Θεός ουκ ακούει, αλλ΄ εάν τις θεοσεβής η και το θέλημα αυτού ποιή, τούτου ακούει. ... ει μη ην ούτος παρά Θεού, ουκ ηδύνατο ποιείν ουδέν»(12).
Καί αυτή τη στάση ζωής, που την χαρακτηρίζει η ευγνωμοσύνη, την κατακλύει με την ολοκάρδια αφοσίωσή του στο πρόσωπο του σαρκωμένου Λόγου του Θεού: «πιστεύω, Κύριε• και προσεκύνησεν αυτώ»(13).
«Πραγματικά είναι στενός ο δρόμος της αλήθειας, μονοπάτι, που και από τις δύο πλευρές έχει γκρεμό, γεμάτο από δυσκολίες»(14).
Μακάρι να σταθούμε κι εμείς θετικά απέναντι στην Αλήθεια, έστω κι αν μας κοστίσει πολλά . . . . .
Πως θα την χρησιμοποιήσουμε;
Άφθαστοι ερμηνευτές της αλήθειας οι θεοφόροι Πατέρες της Εκκλησίας. Την έζησαν εμπειρικά στη ζωή τους. Την βίωσαν σε όλο το μήκος και σ’ όλο το πλάτος. Αλλά και την δίδαξαν μέσα από τα σοφά τους συγγράμματα, αφήνοντας σε μας την εμπειρία τους αυτή σαν πολύτιμη παρακαταθήκη.
Α. Ο Μέγας Βασίλειος χαρακτηρίζει ως αυτοαλήθεια μόνον τον Θεό: «Έστι δε η αυτοαλήθεια ο Θεός ημών»(1). Και συνεχίζει: «Άρα πρωταρχικό έργο του νου είναι η επίγνωση του Θεού μας, επίγνωση όμως ανάλογη με τη δυνατότητα που έχει ο μικρότατος άνθρωπος να γνωρίσει τον άπειρο σε μέγεθος Θεό». Γι’ αυτό δεν είναι τίποτα προτιμότερο από το Θεό και την ελπίδα σ΄ Αυτόν για κάθε εραστή της αλήθειας.
Διαθέτει μεγάλη δύναμη, ενώ το ψέμα είναι τόσο αδύνατο, θα πει ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Είναι ισχυρή. Είναι το δυνατότερο και ανώτερο αγαθό. «Δεν μπορεί να υπάρξει τίποτα καθαρότερο και δυνατότερο από την αλήθεια. ... Και ενώ αντιμετωπίζει άπειρες σκευωρίες, μένει ακατάβλητη. Και με τη μεγάλη της δύναμη διαφυλάττει, σαν μέσα σε ασφαλισμένο τείχος, εκείνους που ζητούν σ΄ αυτή καταφύγιο»(2).
Την αλήθεια την λαμπρύνουν οι εχθροί και οι διώκτες της. «Χωρίς να έχει ανάγκη από καμία βοήθεια, έστω κι αν εκείνοι που θέλουν να την σβήσουν είναι αναρίθμητοι. ... Όχι μόνο δεν εξαφανίζεται, αλλά ανεβαίνει πιο λαμπρή και πιο ένδοξη, περιγελώντας όλους αυτούς που άσκοπα κουράζονται και στρέφονται με μανία εναντίον της(3).
Η αλήθεια δύσκολα συλλαμβάνεται. «Επειδή είναι πολύ δύσκολη η εύρεση της αλήθειας, πρέπει να την εξετάζουμε απ’ όλες τις πλευρές»(4).
Δύσκολα εξερευνάται. «Δύσκολα μπορεί να εξιχνιάσει και να εξερευνήσει κανείς όλη την αλήθεια και όλο τον λόγο»(5).
Για να την βρούμε απαιτείται καθαρότητα βίου, και ενδιαφέρον.
Αν την χάσουμε, αυτό αποτελεί το μεγαλύτερο κακό. «Ποιό άλλο μεγαλύτερο κακό θα μπορούσε να πάθει κανείς από το να χάσει το πολυτιμότερο απ’ όλα τα αγαθά, την αλήθεια;»(6).
Β.Πως στάθηκε η θρησκευτική ηγεσία του Ισραήλ, την εποχή του Χριστού, μπροστά στην αλήθεια, μπροστά στο θαύμα του εκ γενετής τυφλού, που ήταν πραγματικά μία πράξη δημιουργίας;
• Προσπαθούν να αρνηθούν το θαύμα.
• Εν συνεχεία διαπιστώνουν παράβαση του Νόμου, επειδή έγινε κατά την ημέρα του Σαββάτου, αφού «έπτυσε χαμαί και εποίησε πηλόν εκ του πτύσματος, και επέχρισε τον πηλόν επί τους οφθαλμούς του τυφλού»(7).
• Ακολούθως, χρησιμοποιώντας, όπως πάντοτε, το προσωπείο της ευσεβείας, συμβουλεύουν τον τυφλό: «δος δόξαν τω Θεώ• ημείς οίδαμεν ότι ο άνθρωπος ούτος αμαρτωλός εστιν»(8).
• Και, αφού δεν πετυχαίνουν τον σκοπό τους ούτε και με αυτό, τότε επιστρατεύουν τον χλευασμό: «ελοιδόρησαν αυτόν»(9).
• Καταφεύγουν, τέλος, στον εξευτελισμό, στην απειλή και στη βία: «εν αμαρτίαις συ εγεννήθης όλος, και συ διδάσκεις ημάς; και εξέβαλον αυτόν έξω»(10).
Πάντα τα ανωτέρω δεν αποτελούν μόνο γνωρίσματα των ανθρώπων της εποχής εκείνης, αλλά και πολλών από εμάς σήμερα. . . .
Δεν μας διακατέχει, συχνά πυκνά, μία προκατάλυψη μπροστά στην αλήθεια, που φθάνει κάποιες φορές και σε πολεμική κατά του σώματος του Χριστού, που είναι η Εκκλησία μας;
Δεν παρερμηνεύουμε αγνές προθέσεις συνανθρώπων μας και προσπαθούμε να τις καλύψουμε με τη λάσπη της συκοφαντίας;
Δεν χαρακτηρίζουμε τον αγνό ηρωισμό ως φιλοδοξία, τη σύνεση ως δειλία, την πνευματική δραστηριότητα ως πολυπραγμοσύνη, την κατανόηση και την επιείκεια ως αδυναμία, όπως σημειώνει χαρακτηριστικά και πολύ εύστοχα ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος;
Γ. Μία άλλη στάση ανθρώπων, που στέκονται μπροστά στο θαύμα, μπροστά στην αλήθεια, είναι οι γονείς του τυφλού.
Γιατί να βρίσκονται σε αλλεπάλληλες συζητήσεις, που θα τους στοιχίσουν ίσως το καλό όνομα, όταν μάλιστα αντιμετωπίζουν και ένα εχθρικό περιβάλλον; Γιατί να πάρουν θέση και να ευθύνονται γι’ αυτήν; Έτσι, καταφεύγουν στην ουδετερότητα: «αυτός ηλικίαν έχει, αυτόν ερωτήσατε»(11).
Αυτή η στάση δεν είναι και το χαρακτηριστικό γνώρισμα το δικό μας; Από το στόμα μας δεν βγαίνει συχνά ο λόγος «Εσύ θα σώσεις την κοινωνία;» ή «Γιατί δεν ακολουθείς τους άλλους και το ρεύμα της εποχής; Γιατί δεν δέχεσαι στη ζωή σου ο,τι σού προσφέρει ο κόσμος; Άλλωστε μία ζωή έχουμε και αυτή θα πρέπει να την περάσουμε καλά!»;
Έτσι, στο βωμό του συμφέροντος, των ειδώλων της εποχής μας και των ισχυρών της γης, θυσιάζουμε φιλίες, αδελφούς, συγγενικά μας πρόσωπα, δικαιοσύνη, αξιοπρέπεια, τιμιότητα, ειλικρίνεια, σοβαρότητα, συνέπεια, οικογένεια, πατρίδα και παραμένει η αλήθεια μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες της ζωής, όπως σημειώνει και πάλι ο Αρχ/πος Αλβανίας Αναστάσιος.
Δ. Σ’ αυτό το σκοτάδι που επικρατεί, όταν το πλοίο της ζωής μας βρίσκεται μέσα στη νύκτα και δεν υπάρχει «πυρσός ουδαμού», κατά την αγωνιώδη έκφραση του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, υπάρχουν και τα αναστήματα. Είναι ο τυφλός.
Τον χαρακτηρίζει το θάρρος και η αποφασιστικότητα.
Δεν αποκρύπτει την ευεργεσία.
Δεν χάνει την ψυχραιμία του.
Μιλάει καθαρά για το θαύμα και
Χωρίς θυμούς και φλυαρίες, με έναν ήσυχο τρόπο, από την άμυνα περνάει στην επίθεση και τους απαντά: «οίδαμεν ότι αμαρτωλών ο Θεός ουκ ακούει, αλλ΄ εάν τις θεοσεβής η και το θέλημα αυτού ποιή, τούτου ακούει. ... ει μη ην ούτος παρά Θεού, ουκ ηδύνατο ποιείν ουδέν»(12).
Καί αυτή τη στάση ζωής, που την χαρακτηρίζει η ευγνωμοσύνη, την κατακλύει με την ολοκάρδια αφοσίωσή του στο πρόσωπο του σαρκωμένου Λόγου του Θεού: «πιστεύω, Κύριε• και προσεκύνησεν αυτώ»(13).
«Πραγματικά είναι στενός ο δρόμος της αλήθειας, μονοπάτι, που και από τις δύο πλευρές έχει γκρεμό, γεμάτο από δυσκολίες»(14).
Μακάρι να σταθούμε κι εμείς θετικά απέναντι στην Αλήθεια, έστω κι αν μας κοστίσει πολλά . . . . .
