Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου
Ρίζα και πηγή και μητέρα κάθε αμαρτίας είναι η υπερηφάνεια.
Εξαιτίας της ο πρωτόπλαστος έχασε τη μακάρια ζωή του παραδείσου. Εξαιτίας της
και ο διάβολος που τον εξαπάτησε, έχασε το ουράνιο αξίωμα του αγγέλου.
Τίποτα δεν αποξενώνει τόσο από τη φιλανθρωπία του Θεού και τίποτα δεν παραδίνει τόσο στη φωτιά της κολάσεως, όσο το τυραννικό πάθος της υπερηφάνειας και της κενοδοξίας. Όταν αυτό υπάρχει μέσα μας, είμαστε ρυπαροί, έστω κι αν έχουμε άλλες αρετές, όπως αγνεία ή νηστεία ή ελεημοσύνη ή προσευχή. Γιατί, όπως λέει η Γραφή, «είναι ακάθαρτος στα μάτια του Κυρίου κάθε υπερήφανος» (Παροιμ. 16:5).
Τον άνθρωπο δεν τον μολύνουν μόνο τα σαρκικά αμαρτήματα, η πορνεία, η μοιχεία και τα παρόμοια, αλλά και η υπερηφάνεια, πολύ περισσότερο μάλιστα αυτή. Γιατί η κάθε λογής ασέλγεια είναι, βέβαια, θανάσιμο αμάρτημα, έχει όμως ως αιτία την επιθυμία. Στην αλαζονεία, απεναντίας, δεν μπορείς να βρεις κάποιαν αιτία ή πρόφαση, που να τη δικαιολογεί έστω και ελάχιστα. Τίποτ’ άλλο δεν είναι, λοιπόν, παρά διαστρέβλωση της ψυχής και αρρώστια βαριά, που γεννιέται από την ανοησία. Ναι, ο πιο ανόητος άνθρωπος στον κόσμο είναι ο αλαζονικός.
Η επίγεια δόξα και η εγκόσμια αίγλη είναι εφήμερες. Σε τίποτα δεν διαφέρουν από τις θεατρικές παραστάσεις, που τελειώνουν μέσα σε λίγες ώρες, και από τα ανοιξιάτικα λουλούδια, που μαραίνονται μέσα σε λίγες μέρες. Αλήθεια, τι είναι πιο τιποτένιο και μάταιο από την ανθρώπινη τιμή; Ποιος είναι ο καρπός της; Ποια είναι η ωφέλειά της; Σε ποιο χρήσιμο αποτέλεσμα καταλήγει; Και μακάρι να ήταν μόνο αυτό το κακό! Γιατί όχι μόνο κανένα κέρδος δεν εξασφαλίζει, αλλά και ζημιά μεγάλη προξενεί.
Όποιος υπακούει στην υπερηφάνεια, σ’ αυτή την τόσο σκληρή και κακόμορφη κυρά, ακατάπαυστα υποφέρει και θλίβεται. Ναι, είναι πράγματι κυρά σκληρή με τους υποτακτικούς της. Όσο περισσότερο, μάλιστα, την κολακεύουν, τόσο σηκώνει το ανάστημά της και τους βασανίζει. Απεναντίας, στους ανθρώπους που την απαρνιούνται και την περιφρονούν, δεν μπορεί να κάνει τίποτα.
Κοντολογίς, η υπερηφάνεια είναι χειρότερη από κάθε θηρίο και από κάθε τύραννο. Γιατί τα θηρία και οι τύραννοι, με το καλόπιασμα και τις περιποιήσεις, πολλές φορές ημερεύουν, ενώ αυτή, όσο περισσότερο πάμε με τα νερά της, τόσο αγριεύει. Κι αν βρει κανέναν που της κάνει όλα τα χατίρια, δεν διστάζει να τον σπρώξει ακόμα και στο έγκλημα.
Έχει και μία πιστή συντρόφισσα, τη θυγατέρα της, την απόγνωση. Τη λέω θυγατέρα της, γιατί αυτή είναι που τη γεννάει, όταν αυξηθεί και ριζώσει καλά μέσα στον άνθρωπο. Και η απόγνωση, όταν γεννηθεί, οδηγεί την ψυχή στην ολοκληρωτική καταστροφή.
Τίποτα δεν αποξενώνει τόσο από τη φιλανθρωπία του Θεού και τίποτα δεν παραδίνει τόσο στη φωτιά της κολάσεως, όσο το τυραννικό πάθος της υπερηφάνειας και της κενοδοξίας. Όταν αυτό υπάρχει μέσα μας, είμαστε ρυπαροί, έστω κι αν έχουμε άλλες αρετές, όπως αγνεία ή νηστεία ή ελεημοσύνη ή προσευχή. Γιατί, όπως λέει η Γραφή, «είναι ακάθαρτος στα μάτια του Κυρίου κάθε υπερήφανος» (Παροιμ. 16:5).
Τον άνθρωπο δεν τον μολύνουν μόνο τα σαρκικά αμαρτήματα, η πορνεία, η μοιχεία και τα παρόμοια, αλλά και η υπερηφάνεια, πολύ περισσότερο μάλιστα αυτή. Γιατί η κάθε λογής ασέλγεια είναι, βέβαια, θανάσιμο αμάρτημα, έχει όμως ως αιτία την επιθυμία. Στην αλαζονεία, απεναντίας, δεν μπορείς να βρεις κάποιαν αιτία ή πρόφαση, που να τη δικαιολογεί έστω και ελάχιστα. Τίποτ’ άλλο δεν είναι, λοιπόν, παρά διαστρέβλωση της ψυχής και αρρώστια βαριά, που γεννιέται από την ανοησία. Ναι, ο πιο ανόητος άνθρωπος στον κόσμο είναι ο αλαζονικός.
Η επίγεια δόξα και η εγκόσμια αίγλη είναι εφήμερες. Σε τίποτα δεν διαφέρουν από τις θεατρικές παραστάσεις, που τελειώνουν μέσα σε λίγες ώρες, και από τα ανοιξιάτικα λουλούδια, που μαραίνονται μέσα σε λίγες μέρες. Αλήθεια, τι είναι πιο τιποτένιο και μάταιο από την ανθρώπινη τιμή; Ποιος είναι ο καρπός της; Ποια είναι η ωφέλειά της; Σε ποιο χρήσιμο αποτέλεσμα καταλήγει; Και μακάρι να ήταν μόνο αυτό το κακό! Γιατί όχι μόνο κανένα κέρδος δεν εξασφαλίζει, αλλά και ζημιά μεγάλη προξενεί.
Όποιος υπακούει στην υπερηφάνεια, σ’ αυτή την τόσο σκληρή και κακόμορφη κυρά, ακατάπαυστα υποφέρει και θλίβεται. Ναι, είναι πράγματι κυρά σκληρή με τους υποτακτικούς της. Όσο περισσότερο, μάλιστα, την κολακεύουν, τόσο σηκώνει το ανάστημά της και τους βασανίζει. Απεναντίας, στους ανθρώπους που την απαρνιούνται και την περιφρονούν, δεν μπορεί να κάνει τίποτα.
Κοντολογίς, η υπερηφάνεια είναι χειρότερη από κάθε θηρίο και από κάθε τύραννο. Γιατί τα θηρία και οι τύραννοι, με το καλόπιασμα και τις περιποιήσεις, πολλές φορές ημερεύουν, ενώ αυτή, όσο περισσότερο πάμε με τα νερά της, τόσο αγριεύει. Κι αν βρει κανέναν που της κάνει όλα τα χατίρια, δεν διστάζει να τον σπρώξει ακόμα και στο έγκλημα.
Έχει και μία πιστή συντρόφισσα, τη θυγατέρα της, την απόγνωση. Τη λέω θυγατέρα της, γιατί αυτή είναι που τη γεννάει, όταν αυξηθεί και ριζώσει καλά μέσα στον άνθρωπο. Και η απόγνωση, όταν γεννηθεί, οδηγεί την ψυχή στην ολοκληρωτική καταστροφή.
