"ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ: Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ Η ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΤΗΣ ΚΤΙΣΕΩΣ" (Εγκύκλιος Σεβασμιωτάτου - Θεοφάνεια 2013)

                    293 - ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ
«Συ υπέρλαμπρε και ενυπόστατε Λόγε, πεμφθείς από τον συνάναρχό σου Πατέρα, ήλθες επί της γης ίνα αφανίσης από την ρίζα το κακό φυτό του σκότους: ήτοι την κακήν και σκοτεινήν κλίσιν, την οποίαν είχον οι άνθρωποι εις την ασέβειαν, και ίνα εξαλείψης την αμαρτίαν, εις την οποίαν οι άνθρωποι ήταν όλοι ολοκληρωτικώς παραδομένοι. Όχι μόνον δε τούτο ήλθες να κατορθώσης, αλλά και ίνα ελκύσης διά του σού Βαπτίσματος μαζί σου φαεινούς και λαμπρούς υιούς του Πατρός σου και ιδικούς σου αδελφούς κατά χάριν»(1).
Ανέτειλε, όπως γράφει ο θεόπνευστος Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός και..

ερμηνεύει ο θεοφόρος Νικόδημος ο Αγιορείτης, ανέτειλε ο ολόλαμπρος ήλιος της δικαιοσύνης, ο Χριστός, στα νερά του Ιορδάνου.
Εμφανίστηκε στη γη για να αφανίσει την κακή ροπή προς την αμαρτία και να καθάρει τα πταίσματα των ανθρώπων.
Ήλθε για να «φωτίση τους εν σκότει καθημένους» ο Ήλιος της δικαιοσύνης, όπως γράφει ο ιερός υμνογράφος.
«Φως εκ φωτός έλαμψε τω κόσμω, Χριστός ο Θεός ημών», για να χαρίσει αγιασμό και απολύτρωση από τα δεσμά του θανάτου και της αμαρτίας.
«Το αληθινόν φως επεφάνη και πάσι τον φωτισμόν δωρείται». Αυτή είναι η εμπειρία των θεοφόρων πατέρων και των ιερών υμνογράφων για την δεσποτική αυτή εορτή.
Θεοφάνεια και Επιφάνεια! «Η της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις».
«Φώτα», κατά την εκκλησιαστική μας παράδοση: το Βάπτισμα του Χριστού στα νερά του Ιορδάνου ποταμού και η φανέρωση της Παναγίας Τριάδος. Γι’ αυτό και ψάλλουμε πανηγυρικά: «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου, Κύριε, η της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις».
Συνδεδεμένη αυτή η γιορτή, μέχρι τον 4ο αιώνα, με την επίσης μεγάλη γιορτή των Χριστουγέννων, μας υπενθυμίζει, όχι μόνο την είσοδο του αιωνίου Θεού μέσα στο χρόνο, αλλά, συγχρόνως, μας φανερώνει την αναγέννηση του ανθρώπου και την ανακαίνιση και τον αγιασμό ολόκληρης της κτίσεως. Γι’ αυτό και ο ιερός υμνογράφος θα ψάλλει γεμάτος θαυμασμό: «Σήμερον η κτίσις φωτίζεται• σήμερον τα πάντα ευφραίνονται, τα ουράνια άμα και τα επίγεια...».
Προκειμένου, όμως, ο Χριστός να θεραπεύσει την υπό της αμαρτίας αμαυρωθείσα ανθρώπινη φύση, χρησιμοποιεί στοιχεία από ολόκληρη τη δημιουργία:
Από τους ανθρώπους δανείζεται την Παρθένο Μαρία, το καθαρώτατο αγίασμα, για να αναγεννήσει τον άνθρωπο.
Από τη φύση των υδάτων χρησιμοποιεί τον Ιορδάνη ποταμό, για να αναπλάσει την φθαρείσα εικόνα του Αδάμ και να εξαλείψει το δικό μας ανόμημα, κατά την έκφραση του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού.
Καί αυτή η γιορτή, αδελφοί μου, η τόσο χαρούμενη και γεμάτη φως από την παρουσία του απροσίτου φωτός, έρχεται να μας υπενθυμίσει βασικές αλήθειες της πίστεώς μας.
Πρώτον.Τη σχέση του Θεού με τη δημιουργία. Ο κόσμος είναι βγαλμένος από τα χέρια του Δημιουργού. Δεν συγκρούεται με το Θεό, αλλά και δεν ταυτίζεται με Αυτόν. Δεν δημιουργήθηκε τυχαία, αλλά είναι μυστήριο που προσφέρεται στον άνθρωπο, σαν μία μοναδική αφετηρία για να πορευθεί και να ολοκληρωθεί βρίσκοντας το Δημιουργό του(2). Ολόκληρη η δημιουργία βρίσκεται στα χέρια του Δημιουργού, αλλά και μας οδηγεί στην αγάπη Του, στη δύναμή Του, στη σοφία Του και στη δόξα Του. Γι’ αυτό και ο άνθρωπος παραμένει αναπολόγητος, όταν ασεβεί στη σοφία και στην αγάπη του Θεού. Η ίδια η φύση τον κατακρίνει, «γίνεται κατήγορος των ασεβών», κατά τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή. Καί η ίδια η δημιουργία, με τη δική της γλώσσα, ομιλεί για τα μεγαλεία του Δημιουργού: «Πάσα πνοή αινεσάτω τον Κύριον» και «Πάσα πνοή και πάσα κτίσις σε δοξάζει, Κύριε».
Δεύτερον. Αυτή η γιορτή, στην οποία τόσο έντονα συμμετέχει και το στοιχείο της κτίσεως, μας φανερώνει τον πανηγυρικό της χαρακτήρα. Πανηγυρίζει η δημιουργία, πανηγυρίζει «ο ουρανός και η γη, η θάλασσα και πάντα τα εν αυτοίς», πανηγυρίζει ο Ιορδάνης ποταμός και ολόκληρη η φύση των υδάτων.
Γιά τον πανηγυρικό χαρακτήρα της κτίσεως ψάλλει ο Προφήτης Δαυίδ στους περιφήμους ψαλμούς του: «Οι ουρανοί διηγούνται δόξαν Θεού, ποίησιν δε χειρών αυτού αναγγέλλει το στερέωμα»(3). Μας το υπενθυμίζει ο Άγιος Σωφρόνιος Πατριάρχης Ιεροσολύμων στο περίφημο προοίμιο της Ευχής του Αγιασμού των υδάτων: «Σήμερον λαμπαδοφεγγεί πάσα η κτίσις άνωθεν» και «Σε υμνεί ήλιος, σε δοξάζει σελήνη, σοι εντυγχάνει τα άστρα, σοι υπακούει το φως, σε φρίττουσιν άβυσσοι, σοι δουλεύουσιν αι πηγαί».
Τρίτον. Αυτή η γιορτή μας φανερώνει και τον ευχαριστηριακό χαρακτήρα της κτίσεως. Δοξολογεί η κτίση το Θεό, αλλά και Τον ευχαριστεί. Τού προσφέρει τα δικά της δώρα:
Οι ουρανοί, στο γεγονός της Γεννήσεώς Του, προσφέρουν τον αστέρα,
η γη το σπήλαιον, η έρημος τη φάτνη,
η φύση των υδάτων τον Ιορδάνη.
Η δημιουργία ολόκληρη Τού προσφέρει το ψωμί και το κρασί μέσα στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, που γίνονται τα αντίτυπα του Τιμίου Σώματος και του Παναγίου Αίματος.
Τού προσφέρει το λάδι για την κανδήλα του Ιερού Θυσιατηρίου,
το κερί της μέλισσας για τη φωταψία της Ιεράς Καθέδρας,
το θυμίαμα, σύμβολο της προσευχής μας, αλλά και της δωρεάς εν συνεχεία της χάριτος του Αγίου Πνεύματος.
Η δημιουργία Τού προσφέρει τα κρίνα του αγρού, τα μύρα και τα αρώματα για τον ενταφιασμό Του.
Όλα αυτά είναι τα δώρα του Θεού, που τα επιστρέφουμε πάλι στο Θεό ως δώρα ευχαριστίας: «Τα σα εκ των σων σοι προσφέρομεν κατά πάντα και διά πάντα». Δεν έχει ανάγκη βεβαίως ο Θεός από τις δικές μας προσφορές, ούτε θεραπεύεται από τα δικά μας χέρια. Εμείς έχουμε την ανάγκη του Θεού. Εμείς κερδίζουμε και απολαμβάνουμε, όταν δίνουμε. Κάθε κίνηση δική μας προς Εκείνον, Τού δίνει το δικαίωμα να μας πλουτίζει και κάθε εκδήλωση ευγνωμοσύνης αυξάνει τη γενναιοδωρία Του και επιτρέπει πιο ελεύθερα να φανερωθεί πλουσιοπάροχα η φιλανθρωπία Του και η αγαθότητά Του. Όλα είναι δικά Του και τίποτα δικό μας. Ένα μόνο ζητά από εμάς: να συνεργαστούμε μαζί Του ελεύθερα και αβίαστα για τη σωτηρία μας.
Καί για το δράμα που ζούμε σήμερα, ιδιαιτέρως εδώ στην πατρίδα μας, είμαστε πάλι εμείς υπεύθυνοι και αναπολόγητοι. Διότι, παύσαμε να κινούμαστε γύρω από το Θεό και κινούμαστε γύρω από το είδωλο της εποχής μας, τον ανθρωποθεό.
Αδελφοί μου αγαπητοί, «τι θα μπορούσαμε εμείς οι πτωχοί να προσφέρουμε στο Θεό για όσα μας δίνει και μας χαρίζει καθημερινά;» θα ρωτήσει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Καί θα απαντήσει ο ίδιος: «Εύγε, ω Χριστέ, Θεού Λόγε και σοφία και δύναμις και Θεέ παντοκράτορ!» ... «Η ευγνωμοσύνη ανήκει σε σένα, ο οποίος μας έχεις δώσει την ύπαρξη και μας χάρισες την αληθινή ευτυχία• και όταν απομακρυνθήκαμε από αυτή, μας επανέφερες σ’ αυτήν με την ανέκφραστη συγκατάβασή σου»(4).
Ας προσφέρουμε, λοιπόν, τον εαυτό μας στο Θεό, για να Τον κερδήσουμε στη ζωή μας.
Ας δώσουμε κάτι μικρό, για να πάρουμε κάτι το πολύ μεγάλο.
Ας Τού χαρίσουμε κάτι πρόσκαιρο, για να απολαύσουμε το αιώνιο.
Δεν υπάρχει πιο μεγάλη πραγματεία και πιο επικερδές «εμπόριο». Αυτή όμως η «εμπορεία» θέλει τόλμη και γενναιότητα.
Σας το εύχομαι να μας την χαρίζει πλουσιοπάροχα ο Επιφανείς Κύριος.

Ευχέτης προς τον Επιφανέντα Κύριο

Ο Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Ο Σ Σ Α Σ

Ο ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ