Η Ρωσία, μια χώρα των αντιθέσεων που πρωτοστάτησε στις σύγχρονες επιστήμες και τεχνολογίες, αλλά και την πολιτική εξέλιξη του κόσμου, αποτελεί και ένα σημαντικό πόλο έλξης για τους προσκυνητές με τους Αγίους Τόπους της και τα αμέτρητα μοναστήρια αφιερωμένα σε αγίους και ανθρώπους που υπηρέτησαν το Θεό.Η τότε Ρωσία του Κιέβου, η Ρους του Κιέβου, τον καιρό του Βλαδίμηρου και της Όλγας, πρίγκιπες που αργότερα αγιοποιήθηκαν, πήρε την ορθοδοξία από το Βυζάντιο. Οι δεσμοί μεταξύ των δύο λαών, Ελλήνων και Ρώσων, έχουν τις ρίζες τους στα βάθη των αιώνων.
Όσο περισσότερο εμβαθύνουμε στη μελέτη των μεγάλων μορφών της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, τόσο ποιο έντονα θαυμάζουμε την πνευματική ενότητα που σφυρηλατεί η ορθοδοξία στα τέκνα της, έστω και αν ανήκουν σε διαφορετικά εθνολογικά φύλα.
Η βιβλιογραφία για τους Ρώσους αγίους έχει εμπλουτιστεί αρκετά τα τελευταία χρόνια και οι μελετητές της, που έχει πέσει στα χέρια τους έστω και ένα βιβλίο, εμπνέονται να ταξιδέψουν στη Ρωσία για να βρεθούν στους τόπους που οι Ρώσοι έφτασαν στο ύψιστο επίπεδο της πνευματικής ζωής και να προσκυνήσουν τα λείψανά τους.
Έχοντας την πολυετή πείρα στους προορισμούς της Ρωσίας, Λευκορωσίας , Ουκρανίας και διατηρώντας μια θερμή σχέση με το πατριαρχείο της Ρωσίας και τα προσκυνηματικά κέντρα των μοναστηριών όλα αυτά τα χρόνια, έχουμε ετοιμάσει με πολύ μελέτη και μεγάλη ευλάβεια προγράμματα για τους Αγίους Τόπους της Ρωσίας και Ουκρανίας.
Ο Όσιος Σέργιος του Ράντονεζ (Prepodobniy Svyatoy Sergiy Radonezhskiy), από τους πιο αγαπητούς Ρώσους αγίους, ίδρυσε τη μονή της Αγίας Τριάδος, η οποία έγινε η μία από τις 4 Λαύρες της Ρωσίας. Πολλοί πιστοί έρχονται να προσκυνήσουν τα λείψανά του που βρίσκονται εδώ.
Οι σύγχρονοι και οι απόγονοί του τον αναφέρουν ως τον Ηγούμενο του Ρωσικού ποιμνίου και Πατέρα του μοναχισμού - οι περισσότεροι Ρώσοι άγιοι του 14-15ου αιώνα μαθήτευσαν κοντά του και με την ευλογία του ιδρύθηκαν 100 και πλέον μοναστήριαΆλλος Ρώσος Άγιος που κέρδισε την αγάπη του Ρωσικού λαού ήταν ο Σεραφείμ του Σαρώφ (Prepodobniy Svyatoy Serafim Sarovski), ιδρυτής και πνευματικός του γυναικείου μοναστηριού στο Ντιβέεβο, πολλές μοναχές του οποίου έχουν αγιάσει. Η ίδια η Υπεραγία Θεοτόκος εμφανίστηκε αρκετές φορές στον ταπεινό Σεραφείμ για να υποδείξει την τοποθεσία όπου επιθυμούσε να ιδρυθεί το μοναστήρι, υποσχόμενη την ευλογία και την προστασία κάτω από την σκέπη Της. Ο Γέροντας Σεραφείμ έλεγε ότι η Παναγία έχει περπατήσει την τάφρο του μοναστηριού και κάθε εικοσιτετράωρο επισκέπτεται τη Μονή, για το λόγο αυτό η τάφρος φέρει το όνομά Της. Μιλώντας για την Ορθοδοξία στη Ρωσία δεν μπορεί να μην αναφε-ρθεί κανείς στην σκοτεινή για τη θρησκεία περίοδο κατά την Σοβιετική κυριαρχία, όταν οι εκπρόσωποι και οπαδοί της θρησκείας διώκονταν, οι τόποι προσκυνήματος λεηλατούνταν και γκρεμίζονταν και ιερείς, μοναχοί και άλλοι συγκεντρώνονταν κατά χιλιάδες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης όπου ακολουθούσαν μαζικές δολοφονίες. Χιλιάδες αγγί-ζουν τα ονόματα ανθρώπων που έχουν έρθει κατά καιρούς στο φως που μαρτύρησαν για την πίστη τους στο Χριστό και η Ρωσία με αυτό το πλήθος των νεομαρτύρων με την προσευχή τους κατέκτησε την προστασία του Κυρίου. Η πόλη του Σαρώφ, όπου βρίσκεται το μοναστήρι που μόνασε ο Γέροντας Σεραφείμ, εκείνο τον καιρό σβήστηκε από το χάρτη- σφραγίσ-τηκε λόγω του πυρηνικού ερευνητικού κέντρου, σημείο στρατηγικής σημασίας.
Την ίδια περίοδο ανατινάχθηκε και ο Ναός του Σωτήρος (Khram Khrista Spasitelya) στη Μόσχα, που είχε χτιστεί επί Τσάρου Αλέξανδρου Α΄ σε ανάμνηση της απελευθέρωσης του ρωσικού κράτους από το στρατό του Ναπολέοντα. Ο Ναός ανατινάχθηκε το 1931 και η οικοδόμησή εκ θεμελίων ξανάρχισε το 1990 - αποπερατώθηκε το 2000. Οι επίχρυσοι τρούλοι του Ναού, οι τεράστιες τοιχογραφίες και το επιβλητικό τέμπλο συνθέτουν ένα μεγαλεπήβολο ναό, αντάξιο της ιστορίας και του μεγαλείου της Μόσχας.
Το κέντρο της Μόσχας, την Κόκκινη Πλατεία, το σημείο αναφοράς στην ιστορία της πόλης, κοσμεί ο Ναός της Σκέπης της Θεοτόκου (Pokrovskiy Sobor) - χαρακτηριστικός της αυθεντικής ρωσικής αρχιτεκτονικής. Ανεπανάληπτης ομορφιάς ναός, ο Ναός της Σκέπης φιλοξενεί τα λείψανα του Αγίου Βασιλείου δια Χριστόν σαλού, που έζησε την εποχή του Ιωάννη του Τρομερού και ήταν ο μόνος που δε δίσταζε να τον επιπλήττει ορισμένες φορές για τη δράση του- από εκεί προκύπτει η πιο γνωστή στο λαό ονομασία του ναού - Ναός του Αγίου Βασιλείου (Khram Vasiliya Blazhennogo).
Ο δυσκολότερος δρόμος της σωτηρίας, που έχει εφαρμοστεί ως σήμερα στην εκκλησία μας, ο πιο αδυσώπητος και σκληρός ασκητισμός, είναι εκείνος του δια Χριστόν σαλού. Είναι ο δρόμος που πολύ λίγοι είχαν το κουράγιο και τη δύναμη, μα και τη θεία έμπνευση, να ακολουθήσουν έχοντας στόχο να δαμάσουν και να κατανικήσουν τα πάθη τους, που αμαυρώνουν το πρόσωπο του ανθρώπου κατ’ εικόνα Θεού. Κάτω από τη σαλότητά τους έκρυβαν υψηλή πνευματικότητα και τη χάρη της προφητείας και θεραπείας, με τις οποίες τους αντάμειβε ο Θεός. Τα λόγια τους ήταν γεμάτα υπονοούμενα και κρυφά νοήματα, που βοηθούσαν εκείνους που είχαν πνευματική αίσθηση να επιστρέψουν στο σωστό Χριστιανικό τρόπο ζωής.
Μία από αυτές ήταν η οσία Ξένια (Svyataya Kseniya Peterburzhskaya) δια τον Χριστόν σαλή, η οποία χήρεψε στα 26 της χρόνια και πούλησε όλα τα υπάρχοντά της και τα χρήματα από αυτά τα μοίρασε στους φτωχούς και μη έχοντες. Την ημέρα περιπλανιόταν ξυπόλητη στους δρόμους της Αγίας Πετρούπολης και τη νύχτα προσευχόταν στους αγρούς γύρω από την πόλη, χειμώνα καλοκαίρι. Η πραότητα και η πίστη της δημιουργούσαν μία προστατευτική ασπίδα στα πειράγματα και τις προσβολές του κόσμου. Για τη ζωή και τις θυσίες της ο Θεός την αντάμειψε με την χάρη της προφητείας. Πέθανε στα 45 έτη και την έθαψαν στο νεκροταφείο Σμολένσκο της Αγίας Πετρούπολης, όπου σήμερα βρίσκεται και το παρεκκλήσι με τον τάφο της το οποίο συγκεντρώνει το ενδιαφέρον εκατοντάδων πιστών καθημερινά. Όσοι απευθύνονται ζητώντας την βοήθειά της, η χάρη της ανταποκρίνεται πάντα.Μέσα στους βίους των αγίων μας βλέπουμε ότι κανείς δεν πήρε την χάρη χωρίς να έχει σηκώσει πρώτα ένα σταυρό- αυτόν του πόνου, της ασθένειας, του μαρτυρίου. H γερόντισσα Ματρόνα (Svyataya Matrona Moskovskaya), σήκωσε από πολύ μικρή αυτό το σταυρό. Αόμματη και ανάπηρη έγινε σκεύος της χάριτος του Θεού. Ως δοχείον της χάριτος του Θεού γνώριζε τα σημεία των καιρών, έβλεπε με τα μάτια της ψυχής της τα βάθη της γης, της θάλασσας, γνώριζε το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Όχι μόνο όταν ζούσε αλλά και μετά τον θάνατό της παρέμεινε βοηθός του πονεμένου ρώσικου λαού. Καθημερινά σχηματίζονται ουρές από πιστούς μπροστά στα άγια λείψανά της, τα οποία έχουν μεταφερθεί στη γυναικεία Ιερά Μονή Αγίας Σκέπης στη Μόσχα, άλλοι να την ευχαριστήσουν και άλλοι να ζητήσουν τη βοήθειά της, προσφέροντάς της ένα λουλούδι όπως η ίδια το ζητούσε.
O Ιωάννης του Κρoνστάνδης (Svyatoy Ioann Kronshtadskiy) (1829-1908) είναι άλλο ένα παράδειγμα της ύψιστης πνευματικότητας του τέλους του 19ου- αρχές 20ου αιώνα. Έδωσε ένα νέο σχήμα στην πνευματική ζωή της εποχής του, φωτίζοντας τη σημασία της καρδιακής γνώσεως του Θεού και της βιωματικής εμπειρίας των θεολογικών αληθειών. Ζώντας με τη σύζυγό του τον παρθενικό βίο, αφιερώθηκε ολόψυχα σε ένα πολύπλευρο, και σχεδόν απίστευτο στην έκτασή του, ποιμαντικό έργο, πρότυπο για πολλούς κληρικούς, ενώ ταυτόχρονα ήταν εργάτης της νοεράς προσευχής. Οι συγκλονιστικές λειτουργίες του, οι καθημερινές δωδεκάωρες εξομολογήσεις του, η έξοχη παιδαγωγική του, το φιλανθρωπικό του έργο, τα φλογερά του κηρύγματα και συγγράμ-ματα καθώς και το πλήθος των θαυμάτων της προσευχής του, τον έκαναν γνωστό ως άγιο όχι μόνο στην αχανή Ρωσία αλλά και στο εξωτερικό. Αποτελούσε φαινόμενο κληρικού με απέραντη ιεραποστολική εξωστρέφεια η οποία ανάβλυζε από μία άβυσσο ασκητικής ενδοστρέφειας. Ήταν ιδρυτής του γυναικείου Μοναστηριού στο κέντρο της Αγίας Πετρούπολης, αφιερωμένο στον Ιωάννη Ρίλσκι (Svyatoy Ioann Rilskiy), ο οποίος ήταν ο προσ-τάτης του. Εκεί βρίσκονται τα λείψανά του.
Στο πέρασμα του χρόνου η Ρωσία απέκτησε 4 Λαύρες, από τις οποίες μία ήταν το μοναστήρι που ίδρυσε ο Μέγας Πέτρος, ταυτόχρονα με την ίδρυση της Αγίας Πετρούπολης, προς τιμήν του Οσίου Αλεξάντρ Νιέφσκι (Svyatoy Alexandr Nevskiy). Ο ίδιος ο Πέτρος μετέφερε τα λείψανα του οσίου στο μοναστήρι. Η τσαρική οικογένεια αγαπούσε να επισκέπτεται την Λαύρα, ιδιαίτερα στις γιορτές, χαρίζοντας πάντοτε πολύτιμα δώρα . Πέρα από τον κύριο ναό η Λαύρα του Αλεξάντρ Νιέφσκι είχε άλλες 11 εκκλησίες. Εδώ ενταφιάστηκαν μέλη τσαρικής οικογένειας, άρχοντες της πόλης και άλλα σημαίνοντα πρόσωπα της εποχής.
Άλλο πνευματικό κέντρο της Ρωσίας είναι το ανδρικό Μοναστήρι Όπτινα (Optina Pustin), που απέχει περίπου 4 ώρες από τη Μόσχα. Ιδρύθηκε τον 15ο αιώνα από τον Όπτα, έναν μετανιωμένο ληστή. Μετά την ίδρυση της Σκήτης του Ιωάννη του Προδρόμου το 1821, το Μοναστήρι έγινε προσκυνηματικό κέντρο της Ρωσίας, πυρήνας της πνευματικής ζωής. Τους προσκυνητές έλκυαν όχι μόνο τα άγια και θαυματουργά αντικείμενα αλλά και οι ισχυροί γέροντες που συγκεντρώθηκαν εκεί , ο Λεωνίδας, ο Μακάριος, ο Ισαάκι, ο Αμβρόσι, ο Ιωσήφ, ο Νεκτάριος, και άλλοι. Από δω πέρασαν οι Γκόγκολ, Ντοστογιέφσκι, Τολστόι και άλλες εξέχουσες προσωπικότητες του καιρού τους. Επαναλειτούργησε μέσα από τα ερείπια που άφησε η κομμουνιστική εποχή το 1988 και το 1993 έγινε ένα συγκλονιστικό γεγονός: ανήμερα της Ανάστασης του Κυρίου, οπαδός του Σατανισμού έσφαξε 3 μοναχούς, τους οποίους ενταφίασαν στο μοναστήρι- η ρωσική εκκλησία τους αγιοποίησε. Πιστοί έρχονται απ’ όλα τα μέρη να προσκυνήσουν και να ζητήσουν τη βοήθεια και το θαύμα τους. Ο βίος και το έργο τους αναφέρεται στο βιβλίο «Κόκκινο Πάσχα», το οποίο σύντομα θα μεταφραστεί και στην ελληνική γλώσσα.
Ένα από τα πιο παλιά μοναστήρια βρίσκεται στο γνωστό σύμπλεγμα νησιών του Βαλαάμ. Το Μοναστήρι της Μεταμορφώσεως του Βαλαάμ
(Valaamskiy Preobrazhenskiy Monastir) ιδρύθηκε στα τέλη 9ου αιώνα από τους οσίους Γερμανό και Σέργιο, ελληνικής καταγωγής. Το μοναστήρι θεωρείται το Άγιον Όρος του Βορρά. Βρίσκεται στο πιο μεγάλο νησί του συμπλέγματος και γύρω από αυτό, στα μικρότερα νησάκια, βρίσκονται οι Σκήτες. Η μονή λεηλατήθηκε πολλές φορές από τους Σουηδούς. Το 1917-1940 το μοναστήρι ανήκε στους Φινλανδούς. Αμέσως μετά η κυβέρνηση του Σοβιέτ το έκλεισε και η φθορά άφησε τα σημάδια της με το πέρασμα του χρόνου. Το μοναστήρι επανήλθε στην διοίκηση της Ρωσικής Εκκλησίας μόλις το 1988. Τα βραχώδη όρη με τα πυκνά δασύλλια γύρω, συνθέτουν ένα πανέμορφο γραφικό τοπίο το οποίο παραμένει παρθένο.Το Μοναστήρι της Αγίας Τριάδος του Αλεξάντρ Σβίρσκι (ο οποίος ήταν ο ιδρυτής του) βρίσκεται 260 χλμ από την Αγία Πετρού-πολη, σε μία παρθένα δασική περιοχή, με πυκνή βλάστηση, στις απόκρημνες όχθες της λίμνης Ρόσινσκι. Τα περισσότερα κτίρια του μοναστηριού διατηρήθηκαν σε άριστη κατάσταση, και μαρτυρούν την υψηλή τεχνοτροπία και αισθητική της εποχής των μαστόρων που έχτισαν τη Μονή. Δύο ήταν οι φορές που ο Τριαδικός Θεός εμφανίστηκε στον άνθρωπο, η πρώτη φορά ήταν στον Αβραάμ και τη Σάρα, και την δεύτερη στη ρώσικη έδρα, στον όσιο Αλεξάντρ Σβίρσκι, ο οποίος ήταν από τους λίγους Ρώσους που η εκκλησία αγιοποίησε τόσο σύντομα μετά το θάνατό τους- μόλις 14 χρόνια αφότου πέθανε. Τα λείψανα του Αγίου αναβλύζουν μύρο και πολλά θαύματα λαμβάνουν χώρα στον τάφο του και ακόμη και σήμερα.
Κοντά στο Τσάρσκογιε Σελό, βρίσκεται το χωριό Βίριτσα, τόπος του πνευματικού αγώνα του Γέροντα Σεραφείμ Βίριτσκι (Prepodobniy Svyatoy Serafim Viritskiy 1866-1949). Αυτός ο τόπος τα τελευταία χρόνια προσελκύει μεγάλο όγκο προσκυνητών, καθώς εκεί ενταφιάστηκε, και μάλιστα κοντά στο ιερό της εκκλησίας της Παναγίας του Καζάν. Γόνος φτωχής οικογένειας χωρικών, μετά τον θάνατο του πατέρα του, αναζήτησε εργασία στην Αγία Πετρούπολη, ώστε να βοηθήσει την οικογένειά του. Εκεί κατάφερε να ανέβει στα ανώτερα κοινωνικά και οικονομικά στρώματα της εποχής. Μέσα του πάντα έτρεφε την επιθυμία να γίνει μοναχός - αλλά ο πνευμα-τικός του δεν τον άφηνε, ισχυριζόμενος ότι η ώρα δεν είχε έρθει-έτσι ευλόγησε τον Σεραφείμ και τον γάμο του. Ζούσε μαζί με τη γυναίκα του έντονα πνευματικό βίο μέσα στην προσευχή και τη νηστεία, βοηθούσε τους φτωχούς, προωθούσε το έργο της Εκκλησίας. Μετά την επανάσταση, έγινε μοναχός μπαίνοντας στη Λαύρα του Αλεξάντρ Νιέφσκι. Η σύζυγός του έγινε μοναχή της Μονής Νοβοντέβιτσι, στην Αγία Πετρούπολη. Από το 1927 γίνεται πνευματικός της Λαύρας. Τα χρόνια που ακολούθησαν αποδείχθηκαν τρομερά για την Ρωσική Εκκλησία, αλλά και για τον Σεραφείμ ο οποίος με μεγάλη θλίψη και πόνο υπέμεινε τα γεγονότα. Το 1930 ο Μητροπολίτης της Πετρούπολης τον ευλογεί να πάει στη Βίριτσα για να αντιμετωπίσει την άσχημη κατάσταση της υγείας του. Το γεγονός αυτό του έσωσε τη ζωή, καθώς το 1932 η Λαύρα και όλα τα μοναστήρια της επαρχίας της Αγίας Πετρούπολης έκλεισαν υπό τις εντολές του Σοβιέτ και λεηλατήθηκαν. Οι μοναχοί, περίπου 500 τον αριθμό, φυλακίστηκαν. Στην Βίριτσα ο Γέροντας πέρασε 19 χρόνια. Εκείνα τα δύσκολα χρόνια υποδεχόταν τον κόσμο, τους βοηθούσε με κάθε τρόπο, με τις συμβουλές του και τις προσευχές του. Ο Θεός εισακούγοντας τις προσευχές του, ανταποκρινόταν με τη θεία χάρη Του.
Ο Ναός των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου μέσα στο ομώνυμο Φρούριο της Αγίας Πετρούπολης, αποτέλεσε τόπο ταφής της τσαρικής οικογένειας των Ρομανώφ, με πρώτο τον Μέγα Πέτρο. Ο ναός χτιζόταν 19 χρόνια και ο αρχιτέκτονάς του ήταν ο Ντομενίκο Τρεζίνι. Η εσωτερική διακόσμηση ξεχωρίζει για την κομψότητα και τον πλούτο.
Ο Ναός του Αγίου Ισαακίου, ένας από τους μεγαλύτερους καθεδρικούς της Ευρώπης, μεγαλειώδες έργο του αρχιτέκτονα Μον Φεράν, δίκαια φέρει τον τίτλο του σπουδαιότερου και ωραιότερου ναού της Ρωσίας, χάρη στις τεράστιες διαστάσεις του, τις απίστευτα πλούσιες διακοσμήσεις του, αλλά και τις δυσκολίες και τη μεγάλη καθυστέρηση στην αποπεράτωσή του, που έφτασε τα 150 χρόνια. Φέρει το όνομα του Ισαακίου της Δαλματίας, προς τιμήν της γενέθλιας ημέρας του Πέτρου που συνέπεφτε με την εορτή του Ισαακίου.
Πάνω στη λεωφόρο Νιέφσκι, στην Αγία Πετρούπολη, βρίσκεται ο μεγαλειώδης Ναός της Παναγίας του Καζάν (Sobor Kazanskoy Bozhiey Materi) που φιλοξενεί και πάλι, μετά από πολλά χρόνια απουσίας, τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας του Καζάν, η οποία έχει σώσει το ρωσικό λαό από τους εισβολείς άπειρες φορές. Ο ναός χτιζόταν 10 χρόνια (1801-1811) υπό τη διαταγή του Παύλου Α΄. Αρχιτέκτονας ήταν ο Βορονίχιν.
Ενώ η Παναγία του Καζάν θεωρείται ως ο πιο ευρωπαϊκού τύπου ναός της Ρωσίας, ο Ναός της Αναστάσεως του Χριστού αντίθετα, που βρίσκεται επίσης στην Αγία Πετρούπολη, αποτελεί το πλέον αντιπροσωπευτικό δείγμα της ρωσικής εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής. Ο εν λόγω ναός, διακοσμημένος με ψηφιδωτές εικόνες που καλύπτουν 7000 τ.μ. της επιφάνειας του εσωτερικού και του εξωτερικού του ναού, καθρεπτίζεται μαγικά στο κανάλι του Γκριμπογιέντοβ της Πετρούπολης. Ο Ναός είναι γνωστός με την δεύτερη ονομασία του - Σωτήρας στο Αίμα (Spas Na Krovi) ως μνημείο της τραγικής δολοφονίας του δημοφιλούς Τσάρου Αλεξάντρ Β΄. Ο Αλεξάντρ Β΄ ευεργέτησε το ρωσικό λαό και τη χώρα και ένα από τα σπουδαιότερα έργα της βασιλείας του ήταν η απελευθέρωση των δουλοπάροικων της Ρωσίας. Χτίστηκε ακριβώς στο σημείο που έγινε η απόπειρα δολοφονίας του (1η Μαρτίου 1881). Οι εργασίες ανέγερσης κράτησαν 24 χρόνια με δωρεές του λαού υπέρ της λύτρωσης από την αμαρτία της δολοφονίας του Τσάρου.
Το Μοναστήρι Νοβοντέβιτσι στη Μόσχα ίδρυσε ο πρίγκιπας Βασίλι Γ΄ το 1524 στη θέση που κάποτε υπήρχε μία εκκλησία που φιλοξενούσε τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας, φερμένη από το Βυζάντιο από την πριγκίπισσα Άννα των Μονομάχων το 1046. Το 1689 ο Πέτρος έκλεισε στο μοναστήρι την αδελφή του Σοφία, που ήταν έξυπνη και φιλόδοξη και εποφθαλμιούσε το θρόνο. Ο Πέτρος κρέμασε ,προς παραδειγματισμό όλων, τους οπαδούς της Σοφίας μπροστά από το κελί της και επάνω στους τοίχους του μοναστηριού. Η Σοφία απεβίωσε το 1704 μέσα στο μοναστήρι. Την ίδια τύχη είχε και η πρώτη γυναίκα του Πέτρου, η Αικατερίνη Λοπούχινα, ο τάφος της οποίας βρίσκεται εδώ. Το νεκροταφείο του Νοβοντέβιτσι είναι γνωστό καθώς απαντούμε σε αυτό τους τάφους των εξέχουσων προσωπικοτήτων της Ρωσίας, όπως του Χρουσόφ, του Τσέχοφ, του Γκόγκολ, της συζύγου του Στάλιν κλπ.
Το Μοναστήρι Ντονσκόι ιδρύθηκε προς τιμήν της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας Ντονσκάγια, που έσωσε τη Μόσχα από το στρατό των Τατάρων του Χαν Καζί Γκιρέι το 1591. Μετά τα χρόνια της εξουσίας του Σοβιέτ που όλα είχαν καλυφθεί κάτω από ένα πέπλο τρόμου και σιωπής, το 1992 το μοναστήρι επιστράφηκε στην ιδιοκτησία της Ρώσικης Ορθόδοξης Εκκλησίας. Κατά τη διάρκεια των αναστυλώσεων του ναού, βρέθηκαν στο υγρό υπόγειο αναλλοίωτα τα λείψανα του Πατριάρχη Τίχον, που το 1925, μετά από τον κατατρεγμό του νέου καθεστώτος, μαρτύρησε και πέθανε. Ο Πατριάρχης Τίχον, έτυχε σε πολύ δύσκολη εποχή για τη χώρα να γίνει Πατριάρχης, κάτι που στάθηκε πολύ σημαντικό για τη Ρωσική Εκκλησία που είχε μείνει ακέφαλη από την εποχή του Μέγα Πέτρου. Τα άγια λείψανά του διατηρούνται και σήμερα στο μοναστήρι για προσκύνημα.
Ένα από τα παλαιότερα μοναστήρια είναι το Ντανίλοβσκι. Ιδρύθηκε το 13ο αιώνα από τον Δανιήλ Μοσκόβσκι, τον μικρότερο γιο του Αλεξάντρ Νιέφσκι. Η σωρός του ενταφιάστηκε σε αυτό το μοναστήρι το 1303. Ήταν από τα τελευταία μοναστήρια στη Ρωσία που το καθεστώς του Σοβιέτ έκλεισε, το 1930. Μετατράπηκε σε αναμορφωτήριο και στο κέντρο της αυλής του, στήθηκε το άγαλμα του Λένιν. Το μοναστήρι ήταν από τα πρώτα που περιήλθαν (1983) στα χέρια της Ρωσικής Εκκλησίας, και είναι η σημερινή κατοικία και έδρα του Πατριάρχη Αλεξέι Β΄.Περεσλάβλ Ζαλέσκι - από τις αρχαιότερες πόλεις της κεντρικής Ρωσίας. Ιδρύθηκε το 1152 από τον πρίγκιπα Γιούρι τον Ντολγκορούκι. Βρίσκεται 130 χλμ βορειοανατολικά της Μόσχας στην όχθη του λιμανιού Πλεσέιεβο και ανήκει στις πόλεις που αποτελούν τον Χρυσό Δακτύλιο. Εδώ γεννήθηκε ο Αλέξανδρος Νιέφσκι. Στην πόλη διατηρήθηκαν αρχαίες εκκλησίες και μοναστήρια όπου φυλάσσονται τα λείψανα αρκετών Ρώσων Αγίων. Αυτό που προσελκύει τους προσκυνητές περισσότερο από όλα είναι ο Σταυρός της Ζωοδόχου Πηγής ο οποίος βρίσκεται σήμερα στο Ναό του Ιωάννη του Χρυσοστόμου στο χωριό Γκοντένοβο. Περίπου 580 χρόνια πριν, σε μία βαλτώδη περιοχή φάνηκαν έντονες λάμψεις που τράβηξαν την προσοχή των ντόπιων, οι οποίοι έσπευσαν στο σημείο για να γίνουν μάρτυρες της εμφάνισης του Σταυρού και της εικόνας του Αγίου Νικολάου, που κατέβηκαν από τον ουρανό. Σήμερα συγκεντρώνει χιλιάδες προσκυνητές από όλον τον κόσμο. Εδώ βρίσκουν γιατρειά πολλοί ασθενείς, κάτι που μαρτυρεί και το ημερολόγιο που κρατούν οι μοναχές του μοναστηριού. Η εκκλησία του Ιωάννη του Χρυσοστόμου είναι μετόχι του γυναικείου Μοναστηριού του Αγίου Νικολάου στο Περεσλάβλ Ζαλέσκι, το οποίο φιλοξενεί τα λείψανα του Αντρέι Σμολένσκι και του οσίου Κορνηλίου Περεγιασλάβλσκι.
